Begin december gaat de spoedwet in met, onder meer, mondmasker-draagplicht. Niet alle mondmaskers zijn toegestaan. Uitsluitend niet-medische mondmaskers, die geen enkele vorm van bescherming bieden, worden verplicht. Sinds het uitbreken van de crisis verschanst de overheid zich achter adviezen van de wetenschap, mits het leden zijn van het OMT-genootschap. Onder aanvoering van covid-onderkoning Jaap van Dissel dragen zij, bij gebrek aan overtuigend bewijs, in duidelijke bewoordingen uit dat mondmaskers een uiterst geringe(ofwel GEEN) bijdrage zullen leveren, aan het verminderen van virus-transmissie. Gevoed door een constante stroom van hysterische berichten in de media heeft een groot deel van het Nederlandse volk, dat zich congenitaal aan iedere wet wil onttrekken, zelf reeds beperking van vrijheid opgelegd door maskers te pas en te onpas voor te binden. Niet gehinderd door enig besef van de werking, regelmatige vervanging of akelige bijeffecten wordt, opstandig om zich heen kijkend, het korfje geplaatst ten teken van ingeleverde identiteit en een gesnoerde mond. Hoe valt dat te verklaren?
Bij elk debat over democratie wordt minstens eenmaal de vraag gesteld wat nou precies zo kenmerkend is voor deze staatsvorm. De grote Griekse filosofen Plato en Socrates trachtten dat 25 eeuwen geleden exact te definiëren. Kernachtig samengevat komt het neer op maximale vrijheid en gelijkheid. Naarmate een democratie langer bestaat zullen de vrijheden vermenigvuldigen, beschrijft Plato in zijn essay “Republiek”, blijkbaar gebaseerd op eigen waarneming. Opmerkelijk zijn de observaties over wat hij noemt de laatste fase van de democratie. Nog voordat volmaakte vrijheid en gelijkheid ontstaat vindt een, blijkbaar onvermijdelijke, omslag plaats. Het individu is in die fase in hevige mate op zichzelf gericht, waant zich onaantastbaar, verliest het ontzag voor elites en hiërarchische verhoudingen zijn zoek. De focus: uitsluitend doen wat maximaal het eigen belang dient. Gevolg is verminderde interesse voor de ander, het werken in teams en in veel gevallen imploderend familieverband. Alom wordt autoriteit gewantrouwd en is het gezag tanende. Op hun beurt nemen de gezagsdragers een gewijzigde, meer dienende, of zelfs slaafse houding aan. Prachtig voorbeeld is de koning, nog niet zo lang geleden was het gewoon om voor hem te buigen, die geheel binnen de geldende voorschriften op vakantie gaat. Onder druk van zijn (rot-)volk en tendentieuze berichtgeving weet hij niet hoe snel terug te keren naar het vaderland. Erger, na een paar dagen gaat hij publiekelijk door het stof om verdere schade te voorkomen.
Plato beschrijft het proces van dit bijzondere fenomeen. Is een democratie bijna tot wasdom gekomen, dan werpt het op zichzelf gerichte volk, zich plotsklaps aan de voeten van een dictator. Geestdriftig worden vrijheden ingeleverd in ruil voor: bij voorbeeld werk, en/of veiligheid. Masculiene taal en harde ingrepen worden geëist. Voorwaarde is dat de despoot profiteert van een gemeenschappelijke vijand, idealiter één die angst inboezemt. Communicatieve precisie, de media vervullen een sleutelrol, is vereist als de oplossing voor het probleem wordt geserveerd. De voorwaarden worden eveneens duidelijk gemaakt. Uw veiligheid is gebaat bij gehoorzaamheid en afhankelijk van voorgeschreven, gepast gedrag. Individualisme en angst als giftige cocktail voor het ontstaan van polariteit, in no time doet het gebrek aan samenhang het vernietigende werk. De meest bange mens verenigt zich met gelijkgestemden en wordt de dominerende groep die druk gaat uitoefenen op de massa. Andersdenkenden worden effectief gediskwalificeerd. Bedrieglijk is dat het lijkt of de dictatuur het vrije systeem opheft maar in werkelijkheid gebeurt het van binnen uit.
Psychologie als een wiskundige formule, laten we de variabelen eens invullen. Anno 2020 is het beroemde polderen berucht geworden. Bestuurlijke zwakte krijgt vorm in eindeloze discussies, zonder zicht op heldere keuzes of besluiten. Dit, gevoegd bij voortdurende, ongekende welvaart en toenemend individualisme. Vanuit het niets dient een virus zich aan.
De overheid schrikt zich een hoedje van apocalyptische voorspellingen en verklaart Corona de oorlog. Uit angst voor ziekte en massale sterfte wordt het leven grotendeels stilgelegd. Daarna gaat het hard. De voorspelde dodelijkheid(IFR) daalt van 3,4% tot <0,1% (0,23% >70 jarigen). Uitstekend nieuws, vals alarm, er is geen killer virus! De angst… blijft echter groeien, wordt zelfs gecultiveerd. Opzichtig panikerende politici en opvallend eensgezinde, sensatiebeluste media zetten een levens-verlammende campagne op. Een bombardement van angst voor ziekte en sterven en daarmee voor leven en liefde. Kosten noch moeite worden gespaard voor de angsthypnose, nergens kan het individu nog ontsnappen aan de symbolen van gevaar. Profeten van de angst krijgen ruim baan in de talkshows.
Het aantoonbaar geweken gevaar verschuift van hoge sterfte naar “flatten the curve”. Een zorgcrisis, mensen wees toch solidair met de helden van de zorg. Was je handen stuk en klap mee. Falend beleid, met als gevolg onvoldoende infrastructuur en het ontbreken van een calamiteitenplan wordt aldus toegedekt door hoegenaamd kordaat optreden van ministers, die daar opvallend veel krediet voor krijgen. Enige tijd later wordt van de ene op de andere dag de incidentie voor ziekte gewijzigd. Het R-getal wordt gebaseerd op positieve PCR-testen in plaats van de vastgestelde diagnose. Mensen die niet ziek zijn, of wel klachten hebben maar geen Corona, worden bestempeld als besmet èn besmettelijk. De langverwachte 2e golf laat een “flat curve” zien, -daar deden we het toch voor?-, maar als 5% van de ziekenhuisbedden bezet zijn door Covid patiënten krijsen de zorgmanagers en virologen om maatregelen, waar ze geen verstand van hebben. In de ogen van de bang gemaakte Nederlanders is een beeld ontstaan dat het indringende gevaar aanhoudt, er is niets tegen opgewassen en bestuurders staan machteloos. Het volk komt in beweging. Gehoorde kreten: “Wij moeten iets doen!” “Wij willen mondmaskers!” “Zet het in de wet”!” “Beperk gerust onze vrijheid!”
Hoe zou Plato dit beoordelen? Scanderend wordt vrijheid opgegeven voor vermeende veiligheid. Spoedig zal blijken dat beiden verloren gaan. Polariteit is het wapen en groepsdruk de munitie. De dictator heeft vele gezichten. Wie had in Januari kunnen denken dat de leiders van ons land democratische rechten laten gaan en onverbloemd de discussie starten over vaccinatieplicht. Geschoold in geschiedenis kennen zij het proces en weten dat de massa zal gaan smeken om haar vrijheid te kruisigen.